روزنامه دی ان سوئد مقاله‌ای را به قلم Martina Sturek در مورد مزایای انرژی هسته‌ای منتشر کرد. سوئد که به دنبال یک برنامه بلندپروازانه می‌خواهد تا سال 2045 تمام انرژی خود را بدون فسیلی کند، سایت‌های بزرگ تولید انرژی هسته‌ای خود را نیز مدنظر دارد و گهگاه سخن‌های قدیمی تاریخی که در سوئد گفته می‌شد و این کشور را مخالف انرژی هسته‌ای جلوه داده بود، مطرح می‌گردد و این ایده باز بررسی می‌شود که آیا در شرایطی که سوئد شیب تندی را برای رهاشدن از انرژی‌های فسیلی آغاز کرده تا به هوای پاک کره زمین و سوئد کمک نماید، آیا هم‌زمان باید با انرژی هسته‌ای نیز وداع نماید؟

نباید فراموش کنیم که مقاومت و مقابله با انرژی هسته‌ای وقتی مطرح شد که موضوع آب‌وهوا مطرح نبود و مشکل آب‌وهوا به این میزان حاد نبود، ولی واقعیت این است که بپذیریم ریسک و خطر انرژی هسته‌ای بسیار کمتر از آن چیزی است که قبلاً دانش ما در آن مورد مطرح می‌کرد و در گذشته بود که کنار گذاردن انرژی هسته‌ای مطرح بود، اما هم‌اکنون لازم است که به علم گوش فرا دهیم و انرژی هسته‌ای را به‌عنوان یک یار و رفیق در تهدیدات آب‌وهوایی بنگریم. نقطه اشتراک موضوع تغییرات آب‌وهوایی در پانل بین دولتی Panel IPCC و نیز آژانس بین‌المللی انرژی IEA این را به ما گوشزد می‌کند که اگر واقعاً می‌خواهیم تغییری در رسیدن به هدف 1.5 درجه حرارت زمین ایجاد کنیم، احتیاج مبرم به رشد و توسعه سرمایه‌گذاری در انرژی هسته‌ای داریم.

لورا کوزی رئیس استراتژیست سازمان بین‌المللی انرژی در همین هفته و در موقع ارائه نگرش و گزارش انرژی در جهان گفت که نه گفتن به انرژی هسته‌ای یک سخن لوکس و فریبنده است که نمی‌توانیم از عهده‌اش برآییم و باید به سرمایه‌گذاری در انرژی هسته‌ای مبادرت ورزیم. امروزه، میزان حمایت و هواخواهی از انرژی هسته‌ای در بین زنان و مردان متفاوت است. بنا بر نظرسنجی نووس Novus،  57 درصد مردان خواهان توسعه انرژی هسته‌ای بر مبنای نیاز هستند، درحالی‌که این رقم در بین زنان 14درصد می‌باشد. واقعیت این است که انرژی هسته‌ای کمترین مرگ‌ومیر را مبتنی بر واحد انرژی حتی در مقایسه با منابع انرژی‌های تجدیدپذیر همچون خورشیدی، باد و انرژی آب داشته است.

ما معتقدیم که مقاومت در مورد انرژی هسته‌ای در حد وسیعی به خاطر جهل و نیز اغراق در مورد ریسک و خطرات آن می‌باشد، بنابراین اجازه دهید که در این مورد یک مبحث روشنگرانه‌ای مبتنی بر حقایق صورت گیرد. چهار دلیل وجود دارد که نگرشی جدید به انرژی هسته‌ای را مبرم می‌سازد.

اول اینکه انرژی هسته‌ای جان انسان‌ها را به خطر نمی‌اندازد و حفظ می‌کند. دو واقعه مهم دردناک ناشی از انرژی هسته‌ای که در زمانه کنونی در چرنوبیل و فوکوشیما رخ داد، به‌خوبی ما را آموخت که نتایج و عواقب حوادث هسته‌ای به مقدار زیادی کمتر از آن چیزی است که پیشتر در مورد آن سخن گفته می‌شد. بنا به نظر سازمان بهداشت جهانی، اگرچه عواقب اقتصادی و انسانی واقعه فوکوشیما زیاد بود، اما توجه کنیم که هیچ مرگی را به خاطر آلودگی‌های رادیواکتیو در پی نداشت. همچنین بنا به ارزیابی سازمان بهداشت جهانی واقعه چرنوبیل تاکنون 43 مرگ را در پی داشته و البته محتملاً بین 160 تا 9000 مرگ دیگر را هم به خاطر ریسک سرطان‌های تیروئید باید در نظر گرفت. این مرگ‌ها، البته خیلی جدی و مهم هستند ولی به مقدار زیادی کمتر از 200 هزار مرگی بوده‌اند که سازمان‌های محیط زیستی مختلف تاکنون پخش و منتشر کرده‌اند. واقعیت این است که حوادث مزبور، به خاطر نداشتن لوازم و تجهیزات ایمنی مهم رخ دادند، اما متکی بر ملزومات امنیتی که در زمان حاضر در دسترس می‌باشد، مرگ‌ها می‌توانند کاملاً کنترل شده و پرهیز شوند. علیرغم این حوادث، این موضوع به‌خوبی مستند است که انرژی هسته‌ای حتی در مقایسه با منابع انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی، باد و انرژی آبی، کمترین مرگ مبتنی بر تعداد واحد انرژی را در پی داشته است. در سال 1975 بیش از 170 هزار نفر به خاطر انفجار و تخریب سد بانکیوئو Banqiao در استان هنان چین مردند. واقعه‌ای که برای بیشتر مردم ناشناخته بوده است. انرژی مکتسب از زغال‌سنگ باعث شده تا 800 مرگ نارس در هرسال را شاهد باشیم. بنابراین به‌خوبی می‌توان گفت که با پرهیز از کاربرد سوخت فسیلی، انرژی هسته‌ای جان بسیاری از انسان‌ها را در سطح جهانی صیانت خواهد کرد.

دوم اینکه انرژی هسته‌ای از منظر اینکه چگونه تولید شود، ارزان می‌باشد. هزینه مراکز جدید انرژی هسته‌ای غالباً با هزینه انرژی‌های جدید بادی مقایسه می‌شوند که گران هستند و سودمند نمی‌باشند. مشکلات متعددی برای مقایسه‌این معیارها وجود دارد. مثلاً گفته می‌شود که انرژی باد یکی از ارزان‌ترین انرژی‌هاست، اما وقتی شما چنین انرژی‌ای را دارید که باد بوزد، درحالی‌که وقتی انرژی هسته‌ای طراحی و تولید گردد، می‌تواند الکتریسیته را مبتنی بر نیاز ما و آنگاه که ما بدان احتیاج داریم، تولید کند، آژانس نیروی سوئد انتظار دارد که در مدت کمی بتواند بیشترین انرژی الکتریسیته را متکی بر 90 درصد انرژی هسته‌ای تولید کند، درحالی‌که این رقم برای انرژی باد و خورشیدی 9 و صفر درصد است. اگر باد نوزد یا خورشید درخششی نداشته باشد، الکتریسیته باید ذخیره شده باشد و یا به شکلی دیگر تولید شده باشد. بنابراین هزینه‌ها به‌صورت منطقی و بر اساس فضای محاسبه برای باد و خورشید باید محاسبه و مدنظر قرار گیرد تا بتوان به‌صورت عادلانه چنین مقایسه‌ای را صورت داد.

مشاهده شده که هنگام مقایسه، پروژه‌های انرژی هسته‌ای که انتخاب‌شده‌اند، به‌صورت عمدی آن پروژه‌هایی بوده‌اند تا نشان دهند که بدترین نتیجه را داشته‌اند تا مقایسه کننده بتواند نتیجه دلخواهش را بگیرد. اغلب آخرین رآکتور فنلاند، اولکیلوتو 3 مطرح می‌شوند که تأخیرهای فراوانی داشته‌اند و مبالغی بیشتر از بودجه خود را صرف نموده‌اند. اما هم‌زمان، پروژه‌هایی که به‌موقع ساخته و مورد بهره‌برداری واقع‌شده‌اند، اغلب مورد تجاهل قرار می‌گیرند. در بخش‌های مختلفی از دنیا، پروژه‌های جدید هسته‌ای برای حدود هر 0.50 KWH ساخته‌شده‌اند که حدود نیمی از مبلغ و هزینه رآکتور فنلاند را صرف کرده‌اند. واقعیت این است که ساخت یک رآکتور هسته‌ای با قیمت ارزان کاملاً ممکن و میسر است. در صنعت هسته‌ای می‌توان بسیاری را آموخت و در کوتاه‌مدت از طریق طراحی استانداردسازی و مدیریت شده، به مقدار فراوانی از مبالغ ساخت یک رآکتور هسته‌ای کاست. باید توجه داشت که کاهش و حل مشکل تهدید تغییرات آب‌وهوایی از طریق عدم توجه و استفاده از قدرت و نیروی هسته‌ای و صرفاً به‌وسیله سرمایه‌گذاری بر انرژی‌های تجدیدپذیر، هزینه‌ها را بسیار بالا خواهد برد. بنا به تحقیقات صورت گرفته، ارزان‌ترین راه‌حل این است که امتزاجی از انرژی هسته‌ای را با نیروهای تجدیدپذیر فراهم کنیم. اینکه چگونه این امتزاج را ایجاد کنیم، تنها مبتنی بر شرایط هر کشور است که با دیگر کشورها متفاوت می‌باشد.

سوم اینکه انرژی هسته‌ای ایمنی زباله‌های خود را مدیریت می‌کند. انرژی هسته‌ای یکی از معدود انرژی‌هایی است که کاملاً زباله‌های خود را مدیریت کرده و همه هزینه‌هایش را پوشش می‌دهد. سوخت‌های فسیلی زباله‌های خود یعنی دی اکسیدکربن و آلوده‌کننده‌ها را مستقیماً در اتمسفر هوا رها کرده و هیچ مسئولیتی را به عهده نمی‌گیرند. برای انرژی خورشیدی که مقدار زیادی مواد و زباله‌های خطرناک خصوصاً فلزات سنگین را تولید می‌کنند، هنوز هم هیچ راه‌حلی پیدا نشده و هیچ طرح و نظریه مشخصی برای نحوه مدیریت این زباله‌ها گفته نشده است (بنا به نظر آژانس انرژی‌های تجدیدپذیر بین‌المللی IRENA حدود 250 هزار متیریک تن زباله‌های پانل‌های خورشیدی تا پایان سال 2016 ایجاد شده است)، اما زباله‌های هسته‌ای (رادیواکتیو) به‌گونه‌ای مطمئن از طریق قرار دادن در (حوضچه/ انبار) زیرزمینی نگهداری می‌شوند. در فنلاند ساخت محل نگهداری زباله هسته‌ای آغاز شده و در حال اجراست و در سوئد روند صدور مجوز، مراحل نهایی را طی می‌کند. محل نگهداری زباله هسته‌ای بسیار مطمئن ارزیابی شده به‌گونه‌ای که اداره کل امنیت تشعشعات هسته‌ای Swedish Radiation safety authority حتی سناریوهای فوق‌العاده، (وضعیت احتمالی خاص) ازجمله اینکه کپسول‌های مسی حفاظتی پس از 300 سال از بین بروند و ذرات باردار به‌اندازه 0.6 میلی سیورت (سیورت نام واحد اندازه‌گیری دز تأثیر تشعشعات اتمی رادیواکتیو و اشعه ایکس بر بدن انسان است) می‌توانند به سطح زمین برسند را رد کرده است. این میزان پنج برابر کمتر از مقدار رادیواکتیو طبیعی موجود در لایه‌های سنگی سوئد می‌باشد.

چهارم اینکه انرژی هسته‌ای به‌سرعت می‌تواند توسعه یابد و یک تفاوت فاحش را در آب‌وهوا ایجاد نماید. معمولاً گفته می‌شود که انرژی تجدیدپذیر می‌تواند با سرعت بیشتری نسبت به انرژی هسته‌ای توسعه یابد، درحالی‌که برعکس است. کشورهایی هستند که از طریق انرژی هسته‌ای توانسته‌اند تولید انرژی الکتریسیته بدون فسیلی را با سرعت هر چه بیشتر گسترش دهند. سوئد در حقیقت کشوری در جهان است که در کوتاه‌ترین زمان بیشترین سایت‌های بدون فسیل الکتریسیته به نسبت هر فرد را ساخته است. این امر در بین سال‌های 1976 تا 86 و وقتی رخ داد که ما تولید انرژی هسته‌ای‌مان را تا 51.7 ترابایت ساعت TWh توسعه دادیم. اگر ما این را با سرمایه‌گذاری اصلی در انرژی باد مقایسه کنیم، ما در حقیقت به میزان 16.2 TWh ترابایت ساعت را در ده سال گذشته ساخته‌ایم و این، یک‌سوم نرخ آن چیزی است که در انرژی هسته‌ای ساخته‌ایم. البته پرسرعت‌ترین این است که انرژی هسته‌ای و تجدیدپذیر را هم‌زمان بسازیم. ما البته احترام فراوان و فهم زیادی را نسبت به مقاومتی که در مورد انرژی هسته‌ای و کمپین‌های مردمی که در دهه 70 ایجاد شده بود، داریم، اما باید توجه کرد که در آن مقطع موضوع تغییرات آب‌وهوایی مدنظر نبود. وقتی‌که موضوع تغییرات آب‌وهوایی مطرح می‌گردد و هم‌زمان حقایقی در مورد ریسک‌های انرژی هسته‌ای بیان می‌شود، زمان آن خواهد بود که موضعمان را با شکل مناسبی به‌عنوان بخشی از جنگ مشترکمان برای آینده‌ای بدون فسیل تغییر دهیم و از انرژی هسته‌ای استقبال کنیم.

(Martina Sturek نویسنده این مقاله، رئیس سمن زنان در سوئد هسته‌ای است که این یک شبکه‌ای جهانی از متخصصین در تکنولوژی هسته‌ای می‌باشد).

منبع : سازمان انرژی اتمی ایران